Decyzja w sprawie umorzenia nienależnie pobranego świadczenia

(ul. Polna 12, 01-001 Warszawa 01.01.2023-31.01.2023)

KierownikGminnego Ośrodka Pomocy Społecznejw Gdańsku(ul. Morska 25, 80-001 Gdańsk)

Jan Kowalskiul. Kwiatowa 780-123 GdańskNr GPS.III.456.2023

DECYZJA

Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdańskupo rozpatrzeniu wniosku Anna Nowako umorzenie 50% kwoty nienależnie pobranego świadczenia (1500 zł) wynoszącej 3000 zł,działając na podstawie art. 104 ust. 4 ustawy z 12.03.2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2268) – dalej: u.p.s., oraz art. 104 § 1 ustawy z 14.06.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735) – dalej: k.p.a.,

1) umarza kwotę nienależnie pobranego świadczenia w wysokości 25%, wynoszącą 750 zł;2) odmawia umorzenia pozostałej kwoty nienależnie pobranego świadczenia objętej wnioskiem o umorzenie w wysokości 25%, wynoszącej 750 zł;3) odracza termin płatności pozostałej do spłaty części należności wynoszącej 750 zł do dnia 31.12.2024.

UZASADNIENIE

Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdańsku ostateczną decyzją z dnia 15.05.2023 r. nr GPS.III.123.2023 orzekł względem Anna Nowak zwrot nienależnie pobranego świadczenia (zasiłku okresowego) w wysokości 3000 zł, wyznaczając termin zwrotu tej należności do dnia 30.06.2023 r. Pismem z dnia 10.07.2023 r. zainteresowana Anna Nowak wystąpił z żądaniem umorzenia połowy należności wynoszącej 1500 zł. W uzasadnieniu podania stwierdził, że w terminie wyznaczonym w decyzji nakazującej zwrot świadczenia udało mu się uiścić tylko połowę zobowiązania (1500 zł); pozostałej części nie był w stanie terminowo przekazać na rachunek organu, gdyż możliwości dochodowe członków jego rodziny uległy znacznemu pogorszeniu. Gospodarstwo sadownicze, jakie prowadzi, w 2023 r. przyniosło znacznie zmniejszone dochody z powodu suszy i gradobicia. Jest w stanie uregulować należność tylko w połowie.

W toku postępowania organ wezwał stronę do złożenia wyjaśnienia w zakresie korzystania z pomocy dla poszkodowanych przez gradobicie oraz udziału strat w gospodarstwie sadowniczym wskutek klęski żywiołowej. W wyjaśnieniach złożonych w siedzibie organu (protokół z dnia 20.07.2023 r.) strona stwierdziła, że właściwa komisja oszacowała wielkość strat na 1200 zł. Gradobiciem dotknięta została część sadu jabłkowego, o pow. ok. 0,5 ha fizycznego (protokół posiedzenia Komisji Rolniczej z dnia 22.07.2023 r.).

Powierzchnia wszystkich gruntów sadowniczych gospodarstwa wynosi 2,5 ha fizycznego (2 ha przeliczeniowego). W toku postępowania wyjaśniono stronie, że w przedstawionych okolicznościach sprawy znaczenie dla jej wyniku mają następujące fakty udowodnione przez organ:1) wielkość pobranego nienależnie świadczenia wynosi 3000 zł;2) do nienależnego pobrania świadczenia doszło z winy strony, z powodu celowego wprowadzenia organu w błąd co do okoliczności mającej znaczenie dla przysługiwania świadczenia;3) strona wykonała w terminie 50% zobowiązania;4) rodzina strony składa się z czterech osób (małżonkowie oraz 16-letnia córka i 10-letni syn);5) małżonkowie Nowak prowadzą aktualnie gospodarstwo sadownicze i uzyskują z niego miesięczny dochód w wysokości 2500 zł (§ 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 29.11.2022 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, Dz.U. poz. 2542);6) pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym córka uczy się w liceum, a syn w szkole podstawowej;7) zobowiązany uzyskał jednorazową pomoc dla osób dotkniętych gradobiciem w wysokości 1000 zł (decyzja Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdańsku z dnia 05.08.2023 r. nr GPS.II.789.2023);8) Wójt Gminy Gdańsk decyzją z dnia 15.08.2023 r. nr RG.I.453.2023 umorzył małżonkom Nowak 20% zobowiązania z tytułu podatku rolnego i od nieruchomości, co spowodowało oszczędność rodziny w wysokości 300 zł;9) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia 25.08.2023 r. nr KRUS.IV.129.2023 umorzył zobowiązanemu należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników, co spowodowało oszczędność w wysokości 200 zł.

W toku postępowania wyjaśniono również stronie (art. 14 u.p.s. w zw. z art. 9 i art. 11 k.p.a.), że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie może stanowić podstawy uwzględnienia w całości żądania umorzenia należności w wysokości 50% (pismo z dnia 01.09.2023 r. nr GPS.III.567.2023), a w ocenie organu zachodzi wyłącznie podstawa do umorzenia zobowiązania w wysokości co najwyżej 25%, a pozostała do spłaty należność odpowiada możliwościom płatniczym zobowiązanego i usprawiedliwia najwyżej odroczenie terminu jej uiszczenia do dnia 31.12.2024 w związku z pozostawaniem zobowiązanego w zaległości z wykonaniem obowiązku i koniecznością – w przypadku nieprzyznania tej ulgi – wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Pismem z dnia 10.09.2023 r. zobowiązany zmodyfikował zakres swojego żądania, stwierdzając, że zgadza się, aby przedmiotem sprawy było umorzenie 25% należności wynoszące 750 zł oraz aby co do pozostałej niespłaconej części zobowiązania odroczyć termin uiszczenia do dnia 31.12.2024.

Żądanie strony, zmodyfikowane następnie pismem procesowym z dnia 10.09.2023 r., zasługuje na uwzględnienie.

Przesłanką zastosowania ulgi w obowiązku zwrotu świadczenia uznanego w przepisanym trybie za nienależnie pobrane (w tym ulg umorzenia należności w części i odroczenia terminu spłaty części zobowiązania) jest wystąpienie określonego w art. 104 ust. 4 u.p.s. szczególnie uzasadnionego przypadku. Przykładowe kategorie zdarzeń czyniących zadość szczególnie uzasadnionemu przypadkowi wymienia już art. 104 ust. 4 u.p.s., wskazując okoliczności wywołujące nadmierne obciążenie osoby zobowiązanej oraz prowadzące do zniweczenia skutku wykorzystanej pomocy. Oceniając wystąpienie szczególnie uzasadnionego przypadku oraz doceniając wagę przywoływanych przez wnioskodawcę niepomyślności losowych, organ obowiązany jest uwzględnić wytyczne interpretacyjne zawarte z jednej strony w art. 2 ust. 1 i art. 100 ust. 1 u.p.s., a z drugiej – w art. 14 u.p.s. w zw. z art. 7 k.p.a. Stosownie do art. 2 ust. 1 u.p.s. rolą organów pomocy społecznej jest umożliwienie przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych w przypadkach bezradności wynikającej z niedostatecznego poziomu własnych uprawnień, zasobów i możliwości zainteresowanych. Z kolei zgodnie z art. 100 ust. 1 u.p.s. organ pomocy społecznej, prowadząc postępowanie, ma obowiązek kierować się przede wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej. Musi mieć jednak, z mocy art. 14 u.p.s. w zw. z art. 7 k.p.a., na względzie interes społeczny, jeśli doznaje on kolizji z interesem strony.

Skoro postępowanie w sprawie przyznania ulgi w obowiązku zwrotu świadczenia zostało temporalnie ulokowane po zakończeniu postępowania służącego uznaniu świadczenia za nienależne (w sprawie zwrotu), a na etapie postępowania w sprawie zwrotu organ był wyposażony w kompetencje pozwalające zmniejszyć wysokość zobowiązania względem łącznej kwoty nienależnie pobranych świadczeń (art. 104 ust. 1 i 3 u.p.s.) oraz ustalić termin (terminy) zwrotu stosownie do kondycji finansowo-bytowej strony (art. 104 ust. 3 u.p.s.), to rolą organu procedującego w sprawie ulgi nie może być odmienna kwalifikacja tych samych zdarzeń faktycznych. Ustawodawca zadecydował, że każdy adresat decyzji orzekającej zwrot świadczenia powinien swoje zobowiązanie uiścić w wyznaczonym terminie w całości, tak aby nie doznał uszczerbku interes społeczny (art. 7 k.p.a.) wymagający od organów odzyskania niesłusznie (wbrew prawu materialnemu) wydatkowanych świadczeń publicznych w celu zapewnienia im właściwego przeznaczenia przy ponownym wydatkowaniu. W drodze wyjątku od tej zasady dopuszczono ulgi w ciężarze zwrotu, jeżeli po wydaniu decyzji nakazującej zwrot okaże się (zwłaszcza wskutek okoliczności zachodzących pomiędzy orzekaniem o zwrocie a orzekaniem o uldze), że pozostawienie zobowiązania w dotychczasowym rozmiarze stanowiłoby dla zobowiązanego nadmierne obciążenie, niweczyło skutki przyznanej pomocy albo w inny sposób sprzeciwiało się dobru zobowiązanego (dotychczas – świadczeniobiorcy), do jakiego miałby tytuł prawny (głównie prawu do schronienia, żywności, odzieży, opału, zachowania życia i zdrowia, warunków bytowania nieurągających godności człowieka). Na tle rozpatrywanej sprawy zagrożenie dla podstawowych dóbr mających wpływ na egzystencję zobowiązanego i jego rodziny jest stosunkowo niewielkie i w żadnym razie nie usprawiedliwia umorzenia należności w wymiarze 50%, jak żądała tego strona w pierwotnym podaniu. Szkody poniesione w dochodach z gospodarstwa sadowniczego, oszacowane na 1200 zł, zostały doznane przed orzekaniem w sprawie zwrotu. Przekładają się (wpływając na aktualną kondycję zobowiązanego) na sytuację finansową wnioskodawcy tylko w ograniczonym zakresie, tzn. w takim, w jakim oczekiwane korzyści (ze sprzedaży owoców) mogły być planowane do wydatkowania w okresie realizacji zobowiązania. Podkreślenia wymaga, że te negatywne następstwa, jakkolwiek niezależne od winy strony, zostały już skompensowane ulgami o charakterze publicznoprawnym przyznanymi przez inne organy – w postaci umorzenia należności podatkowej i zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, a w szczególności w postaci świadczenia socjalnego dla poszkodowanych przez gradobicie (1000 zł). Organ oczywiście uwzględnił, że szkody te nie ograniczają się do utraty oczekiwanych korzyści, ale mają bardziej rozległy charakter, gdyż skutkują stosunkowo trwałym wyłączeniem części sadu z produkcji i wymagają nakładów na przywrócenie mu zdolności produkcyjnej (protokół oględzin z dnia 01.09.2023 r.).

Organ nie mógł jednak pominąć tego, że zobowiązany i jego żona uzyskują z gospodarstwa, pomniejszonego o część sadu wyłączoną z produkcji, miesięczny dochód w wysokości 2500 zł (§ 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej) i prowadzą z dziećmi wspólne gospodarstwo domowe. Łączny dochód 4-osobowej rodziny, wynoszący 2500 zł, pozwala w ocenie organu na podołanie jednorazowemu obciążeniu w wysokości 750 zł, nie doprowadzając do zapaści bytowej żadnego z członków rodziny, tzn. nie ograniczając elementarnych potrzeb życiowych. Zobowiązanie jest tym bardziej realne do wykonania, że aktualnie pozostaje stronie do spłaty tylko kwota 750 zł, której termin uiszczenia odroczono do dnia 31.12.2024, a więc z uwzględnieniem realnych oszczędności, jakie rodzina będzie zmuszona w tym celu poczynić. Uwzględnienie żądania w każdym wyższym wymiarze i objęcie kwotą umorzoną świadczenia przekraczającego 750 zł prowadziłyby nie tyle do realizacji celów pomocy społecznej związanych z pokonywaniem trudnych sytuacji życiowych, ile do podniesienia standardu życiowego rodziny, a więc wychodziłoby poza funkcje organów pomocy społecznej. Nie stanowiłoby zapobiegania niezawinionemu brakowi własnych uprawnień, zasobów i możliwości, lecz zastępcze źródło utrzymania, uzasadnione nietrafną, świadomą decyzją, ukierunkowaną na wyłudzenie nieprzysługującego świadczenia publicznoprawnego.

POUCZENIE

Decyzja jest nieostateczna.

Od decyzji przysługuje odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku.

Odwołanie wnosi się za pośrednictwem Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdańsku w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia stronie. W trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania strona może zrzec się prawa do wniesienia odwołania wobec organu administracji publicznej, który wydał decyzję. Z dniem doręczenia organowi administracji publicznej oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania decyzja staje się ostateczna i prawomocna.

Decyzja jest zgodna z żądaniem strony, co oznacza, że może być wykonywana (przez powstrzymanie się od spłaty zobowiązania aż do wyznaczonego terminu), mimo że nie jest ostateczna (art. 130 § 4 k.p.a.).

Ewentualne wstrzymanie wykonania decyzji udzielającej ulgi powoduje, że zobowiązanie nałożone decyzją o zwrocie świadczenia może być dochodzone w postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 104 ust. 1 u.p.s.).

Decyzja udzielająca ulgi umorzenia i odroczenia terminu płatności zobowiązania nie pozbawia zobowiązanego statusu osoby, która pobrała świadczenie nienależnie, ani też nie uprawnia – podczas wstępowania w inne stosunki prawne – do powoływania się na legalność pobierania świadczenia objętego rozstrzygnięciem uznającym świadczenie za nienależne.

Z up. Wójta Gminy Gdańsk

KierownikGminnego Ośrodka Pomocy Społecznej

Maria Wiśniewska// Maria Wiśniewska

Rozdzielnik1) (Anna Nowak ul. Kwiatowa 7 80-123 Gdańsk);2) A/a.