Skarga kasacyjna

ul. Kwiatowa 12, 00-000 Warszawa, dnia 20.03.2024

DoSądu NajwyższegoIzba Cywilnaw Warszawieza pośrednictwemSądu OkręgowegoI Wydział Cywilny w Krakowie

I C 1234/23

Wartość przedmiotu zaskarżenia: 15000 zł

Powód: Jan Kowalski (ul. Słoneczna 2, 30-000 Kraków)reprez. przez adwokata Annę Nowak,

Pozwany: Piotr Wiśniewskireprez. przez radcę prawnego Marię Zielińską

SKARGA KASACYJNA POZWANEGO

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 15.02.2024, I C 1234/23

I. Jako pełnomocnik pozwanego, na podstawie przepisów art. 398¹ i art. 398² § 1 k.p.c. składam skargę kasacyjną od wyżej opisanego wyroku, doręczonego mi wraz z uzasadnieniem w dniu 01.03.2024 i zaskarżając ten wyrok w całości, wnoszę o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania z wnioskiem o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w Krakowie z dnia 15.11.2023 I C 5678/23 oraz orzeczenie co do istoty sprawy,

2) zasądzenie od powoda Jana Kowalskiego na rzecz pozwanego kosztów procesu za pierwszą i drugą instancję oraz kosztów postępowania kasacyjnego, ewentualnie o

3) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania,

4) rozpoznanie przedmiotowej skargi kasacyjnej na rozprawie (art. 398¹¹ § 1 k.p.c.).

II. Podstawę skargi kasacyjnej stanowi naruszenie prawa materialnego (art. 398³ § 1 k.p.c.), a mianowicie art. 169 § 2 k.c. przez jego błędną wykładnię i akceptację dla poglądu, iż w sytuacji, gdy w trzyletnim okresie przewidzianym w art. 169 § 2 k.c. rzecz znajdowała się w posiadaniu kilku osób, które ją kolejno zbywały, warunkiem nabycia własności przez ostatnią z nich jest dobra wiara nie tylko tej osoby, lecz i wszystkich poprzednich posiadaczy.

III. Przyczyny dla których skarga kasacyjna zasługuje na przyjęcie do rozpoznania

Przedmiotowa skarga kasacyjna zasługuje na przyjęcie do rozpoznania, gdyż:

a) w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (art. 398⁹ § 1 pkt 2 k.p.c.);

b) istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych, wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (art. 398⁹ § 1 pkt 2 k.p.c.);

c) skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona (art. 398⁹ § 1 pkt 4 k.p.c.).

Ad a) Artykuł 169 k.c. wprowadza wyjątek od zasady, że nabycie własności może nastąpić jedynie wtedy, gdy zbywcą jest osoba uprawniona do przeniesienia własności rzeczy, przede wszystkim jej właściciel. W okolicznościach, o których mowa w art. 169, nabywca rzeczy, może nabyć prawo do niej w szerszym zakresie, aniżeli przysługiwało zbywcy. Jedną z czterech przesłanek nabycia rzeczy od niewłaściciela jest dobra wiara nabywcy. Dobrą wiarę wyłącza wiedza nabywcy o tym, że zbywca nie jest uprawniony do przeniesienia własności rzeczy bądź brak pozyskania tej wiedzy z uwagi na niezachowanie należytej staranności. Artykuł 7 k.c. wprowadza domniemanie dobrej wiary, jest to jednak domniemanie wzruszalne, które może zostać obalone dowodem na okoliczność, że nabywca wiedział bądź z łatwością mógł się dowiedzieć, że zbywca nie jest uprawniony do przeniesienia własności rzeczy. Z kolei, nabycie własności rzeczy ruchomej zgubionej, skradzionej lub w inny sposób utraconej przez właściciela jest możliwe dopiero z upływem 3-letniego terminu. Także w tym przypadku do skutecznego przeniesienia własności muszą być spełnione przesłanki nabycia rzeczy ruchomej od osoby, której nie przysługuje do niej prawo, w tym przesłanki dobrej wiary. Wyjątkowość hipotezy art. 169 § 2 k.c. polega na tym, że rzeczy, które właściciel utracił wskutek ich zgubienia, kradzieży lub w inny sposób, mogą przejść na własność nabywcy dopiero z upływem 3 lat od chwili jednego z wymienionych zdarzeń, pod warunkiem że nabywca jest w chwili upływu tego terminu w dobrej wierze. To ostatnie wymaganie wynika z tego, że dla oceny dobrej wiary właściwa jest chwila uzyskania własności przez nabywcę. Zasadą jest, że jest to moment objęcia rzeczy w posiadanie (§ 1 art. 169), jednakże w wypadku, o którym mowa w zdaniu pierwszym § 2 art. 169, przesuwa się ona do chwili upływu określonego tam trzyletniego terminu. Z takiego uregulowania wynika, że nabywca musi być wówczas w dobrej wierze co do uprawnienia zbywcy do rozporządzenia rzeczą. Wydanie i objęcie rzeczy w posiadanie przed upływem 3 lat od chwili utraty rzeczy ma ten skutek, że przesuwa w czasie ("odracza") nabycie własności, właściciel bowiem może do tego czasu żądać wydania mu utraconej rzeczy. W tym czasie nabywcy przysługuje tylko ekspektatywa prawa własności. Powołane przepisy nie dają jednak odpowiedzi na pytanie, czy dobra wiara jest wymagana od każdego z kolejnych nabywców rzeczy ruchomej zgubionej, skradzionej lub w inny sposób utraconej przez właściciela. Zdaniem skarżącego, w ustawie nie ma żadnego przepisu, który przewidywałby, że konieczna jest dobra wiara nie tylko nabywcy, lecz także wszystkich poprzednich posiadaczy, jeżeli w trzyletnim okresie z art. 169 § 2 zdanie 1 k.c. rzecz skradziona była kolejno zbywana przez te osoby. Na taki pogląd nie pozwala skutek wykładni systematycznej i celowościowej. Nabycie własności w takiej sytuacji ulega przesunięciu aż do chwili utraty roszczenia wydobywczego przez właściciela. Na tym polega istotne znaczenie przepisu art. 169 § 2 k.c., który stanowi rezultat wyraźnego kompromisu między sprzecznymi tendencjami, mianowicie dążeniem do ochrony dotychczasowego właściciela oraz postulatem zapewnienia bezpieczeństwa obrotu. Ustawodawca polski uznał, że wzgląd na bezpieczeństwo i łatwość obrotu przemawia przeciwko całkowitemu wyłączeniu ochrony nabywcy. Z drugiej strony, ochrona nabywcy, jaką pod pewnymi warunkami przewiduje art. 169 § 2 zdanie 1 k.c., byłaby zupełnie iluzoryczna, gdyby konieczna była dobra wiara wszystkich poprzednich posiadaczy.

Ad b) Przedstawione wyżej zagadnienie prawne - kwestia dobrej wiary nabywców rzeczy ruchomej zgubionej ruchomej zgubionej, skradzionej lub w inny sposób utraconej przez właściciela w sytuacji, gdy rzecz znajdowała się w posiadaniu kilku osób, które ją kolejno zbywały była już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 15.05.2010, II CSK 543/09, Sąd Najwyższy przyjął, że przesłanką nabycia własności rzeczy skradzionej jest dobra wiara nie tylko ostatniego nabywcy, lecz wszystkich jego poprzedników. Poglądu tego nie podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z 20.10.2015, II CSK 789/14, stwierdzając w uzasadnieniu, że pogląd powyższy został poddany krytyce, której argumentacja pozwala na przyjęcie, iż w świetle art. 169 § 2 k.c. przesłanką nabycia własności rzeczy skradzionej jest zawsze dobra wiara ostatniego nabywcy, a nie - jego poprzedników. Przepis art. 169 § 2 zdanie 1 k.c. nakazuje uwzględnić dobrą wiarę nabywcy. W ustawie nie ma żadnego przepisu, który przewidywałby, że konieczna jest dobra wiara nie tylko nabywcy, lecz także wszystkich poprzednich posiadaczy, jeżeli w trzyletnim okresie z art. 169 § 2 zdanie 1 k.c. rzecz skradziona była kolejno zbywana przez te osoby.

Ad c) Jak wynika z zarzutu zawartego podstawie skargi kasacyjnej oraz jego uzasadnieniu, niniejsza skarga jest oczywiście uzasadniona

UZASADNIENIE

Pozwany nabył dnia 10.01.2022 samochód osobowy marki Audi za kwotę 12000 zł. Nabywca samochodu dokonał jego oględzin, w szczególności sprawdzenia numeru silnika i tabliczki znamionowej, a ponadto skontrolował dowód rejestracyjny tego pojazdu. Ustalił i sprawdził tożsamość zbywcy i jego uprawnienia do rozporządzenia spornym samochodem. Adam zbywca zapewnił powoda, że sprzedaje pojazd będący jego własnością, nieobciążony prawami na rzecz osób trzecich oraz innymi wadami prawnymi. Dane te i twierdzenia zostały przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i w istocie nie zostały one przez stronę powodową zakwestionowane. Nie została także podważona dobra wiara nabywcy zarówno w dacie obejmowania pojazdu w posiadanie, jak i w całym okresie, w którym samochód ten znajdował się w posiadaniu powoda. Uwzględnienie powództwa i zobowiązanie pozwanego do wydania powodowi spornego samochodu było następstwem ustalenia, że spośród dwóch nieuprawnionych posiadaczy poprzedników pozwanego - jeden z nich działał w złej wierze. Pojazd pochodził z kradzieży, a będący jego pierwszym nabywcą Krzysztof Nowak nie zachował dostatecznej ostrożności w celu utwierdzenia się w przekonaniu, iż samochód nie jest skradziony. Pomimo budzącej wątpliwości kwestii autentyczności dowodu rejestracyjnego spornego pojazdu mechanicznego, Krzysztof nabywca nie sprawdził policyjnej listy skradzionych samochodów, na której figurował ten samochód. Ponadto - w ocenie Sądów obu instancji - przerobiony numer silnika, zmiany innych zapisów i posługiwanie się przez zbywcę dorabianymi kluczami mogły być z łatwością wykryte oraz ustalone w Auto Serwis Kraków. Analizując - w ustalonym stanie faktycznym - przesłanki nabycia własności rzeczy ruchomej na podstawie umowy zawartej z osobą nieuprawnioną, Sąd Okręgowy wskazał, że jeżeli w trzyletnim okresie, przewidzianym w art. 169 § 2 k.c., rzecz skradziona znajdowała się w posiadaniu kilku osób, które ją kolejno zbywały, warunkiem nabycia własności przez ostatnią z nich jest dobra wiara nie tylko jej, lecz także wszystkich poprzednich nieuprawnionych posiadaczy. W rozpoznawanej sprawie dobra wiara pozwanego pozostaje poza sporem, natomiast zła wiara jego nieuprawnionego poprzednika wynika z tego, że wiedział o tym, że zbywca nie był osobą uprawnioną do rozporządzania pojazdem. Aprobując tę ocenę o zaniechaniu zwykłej ostrożności w celu upewnienia się, czy nabywany samochód nie pochodzi z kradzieży, Sąd Okręgowy odwołał się do wykładni art. 169 § 2 k.c., zawartej w wyroku Sądu Najwyższego z 15.05.2010, II CSK 543/09, której zasadnicza treść została powyżej przytoczona.

Powołany pogląd został poddany krytyce, której argumentacja skupia się na treści art. 169 § 2 k.c., który nakazuje uwzględnić dobrą wiarę nabywcy. Jednakże przepis ten nie uzasadnia wniosku stanowiącego podstawę zaskarżonego wyroku. Kodeks cywilny nie zawiera innego przepisu przewidującego wprowadzone przez Sądy obu instancji dodatkowe wymaganie - jakoby konieczna była dobra wiara nie tylko nabywcy, lecz także wszystkich poprzednich posiadaczy, jeżeli w trzyletnim okresie przewidzianym w art. 169 § 2 zd. 1 k.c. rzecz skradziona była kolejno zbywana przez te osoby. Istotne znaczenie art. 169 § 2 k.c. polega na tym, że pozwala on na przesunięcie nabycia własności aż do daty utraty roszczenia wydobywczego przez właściciela i stanowi kompromisowe rozwiązanie między krańcowymi unormowaniami, jakimi są - w niektórych obcych ustawodawstwach - całkowite wyłączenie ochrony nabywcy oraz wzgląd na bezpieczeństwo i łatwość obrotu, przemawiające za zapewnieniem ochrony nabywcy. Obwarowanie warunkami przytoczonymi przez Sądy orzekające czyni ochronę nabywcy w dobrej wierze - jakim jest pozwany - zupełnie iluzoryczną, a nakaz badania i ustalania dobrej (złej) wiary wszystkich poprzednich posiadaczy zupełnie nierealny. Dlatego podstawa skargi kasacyjnej z art. 398³ § 1 pkt 1 k.p.c. i wysunięty na jej uzasadnienie zarzut naruszenia art. 169 § 2 k.c. okazały się uzasadnione. Takie zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanego wyroku z 20.10.2015, II CSK 789/14, nie podzielając poglądu wyrażonego w orzeczeniu - stanowiącym podstawę zaskarżonego orzeczenia - według którego przeszkodą do nabycia własności przez pozwanego miała być zła wiara jednego z poprzednich nieuprawnionych posiadaczy. Stwierdzona rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, co potwierdza zaskarżone orzeczenie, uzasadnia wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania (art. 398⁹ § 1 pkt 2 k.p.c.). Wynika z tego, że zagadnienie dobrej czy złej wiary tego nabywcy nie może mieć w sprawie znaczenia przypisanego mu przez Sądy obu instancji. Istnieją zatem - przewidziane w art. 398¹⁶ k.p.c. - przesłanki do wydania wyroku reformatoryjnego z zasądzeniem kosztów procesu za wszystkie instancje.

Maria Zielińska(radca prawny)

Załączniki:

1) pełnomocnictwo,

2) trzy odpisy skargi kasacyjnej,

3) dowód uiszczenia opłaty sądowej od skargi (1500 zł)